سیستم شاپرک چیست؟
شبکه الکترونیکی پرداخت کارت (شاپرک) یک شرکت فعال در زمینه کارت‌های بانکی است که به منظور ساماندهی نظام پرداختی با مشارکت بانک‌های ایران در سال ۱۳۹۰ تاسیس شد.
به گفته محمود بهمنی، مدیر سابق بانک مرکزی ایران شاپرک وظیفه حاکمیتی و نظارتی بانک مرکزی در زمینه استانداردسازی، توزیع مناسب و نظارت بر مبادلات الکترونیکی کشور در مراکز فروش کالا و خدمات را بر عهده دارد.این سامانه مشابه SEPA در اروپا و INTRAC در کانادا است.
جناب آقای دکتر بهمنی با تشکر از زمانی که در اختیار گذاشتید. روز چهاردهم مرداد ماه سال 1391 «طرح شاپرک» توسط حضرتعالی افتتاح شد. اصولاً «شاپرک» به چه معناست؟ دلایل، ضرورت‌ها و در کل فلسفه وجودی پیدایش این طرح چیست؟
کلمه «شاپرک» در واقع خلاصه «شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی» است. نظام بانکداری کشور در سال‌های گذشته با روندی رو به رشد از منظر اتکا به فناوری‌های اطلاعات روبرو بوده است که استفاده گسترده از پایانه‌های فروش در دورترین نقاط کشور از آن جمله است.
در حال حاضر، مدیریت و بهره‌برداری از پایانه‌های فروش عمدتاً توسط شرکت‌های PSP انجام می‌شود که به صورت سنتی از یک سو با بانک‌ها طرف قرارداد بوده و از سوی دیگر، با پذیرندگان پایانه‌های فروش (POS) مرتبط هستند. لیکن به دلیل نبود سازمان مدیریتی و نظارتی مناسب در گذشته، این شرکت‌ها از رشد متقارن و همگونی برخوردار نبوده و عدم توزیع مناسب دستگاه‌های پایانه‌های فروش در سطح کشور، مشکلات عدیده‌ای را برای شبکه بانکی به وجود آورده است.
به همین خاطر، برای رفع مشکلات و اجرای وظایف حاکمیتی و نظارتی بانک مرکزی مصوبه ای در این خصوص توسط شورای پول و اعتبار تصویب و به منظور ساماندهی پایانه‌های فروش الکترونیکی و نظارت دقیق و همه جانبه بر عملیات بانکی انجام شده از طریق پایانه‌های پیش گفت، طرح شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی (شاپرک) پس از یک سال تلاش اجرا شد.
از مشکلات عدیده‌ای سخن به میان آمد. امکان دارد در این خصوص توضیح بیشتری بدهید؟
ببینید، شما الآن که به فروشگاه‌های شهرهای بزرگ مراجعه می‌کنید، با چند پایانه روبرو هستید که همگی یک کار را انجام می‌دهند در حالی که در فروشگاه‌های سایر شهرها و مناطق دیگر، هیچ پایانه ای وجود ندارد. خب، این یعنی ناکارایی در استفاده از سرمایه گذاری‌ها که به دلیل رقابت ناسالم بانکی برای پایانه گذاری روی داده است.
نکته بعدی آن است که توجه صرف به نصب پایانه ها، هم منابع بانک‌ها را درگیر خرید تجهیزات نموده و هم طرح‌های کارت اعتباری را که خدمات موثری به مردم و فروشندگان می‌دهد، ناتوان ساخته است. علاوه بر این، نمی‌توان بر شبکه ای که 29 بانک و 17 شرکت جداگانه در آن فعالیت می‌کنند، به صورت متمرکز استاندارد سازی و نظارت کرد. شاپرک برای حل این معضلات شکل گرفته است.
با این اوصاف، شاپرک چه دستاوردهایی برای نظام پولی کشور در بر خواهد داشت. آیا از پس مشکلات برشمرده برخواهد آمد؟
همان‌طور که گفتم، با راه اندازی شاپرک انتظار داریم کلیه فعالیت‌های شرکت‌های ارائه خدمات بانکداری الکترونیک تحت یک استاندارد واحد انجام گیرد. انجام این مهم ما را قادر خواهد ساخت نظارتی دقیق و همه جانبه بر عملیات بانکی که از طریق پایانه‌ها انجام می‌شود، داشته باشیم.
ضمناً تطبیق عملیات پایانه ها با ضوابط مبارزه با پول‌شویی، پرهیز از اقدامات بازار شکنانه و پوشش مناسب پایانه ها در سراسر کشور از دغدغه ها و نگرانی‌های اصلی ماست که انشا ا... با تلاش شبانه روزی و همدلی همکارانم در بانک مرکزی و شرکت‌های دست اندر کار و راه اندازی و بهره برداری از شاپرک، این مشکلات به حداقل رسیده و به چشم انداز و اهدافی که به دنبالشان هستیم، نایل شویم.
این چشم‌انداز و اهدافی که اشاره فرمودید به طور خلاصه، چه مواردی را شامل می‌شود؟
به طور خلاصه، چشم‌انداز شاپرک جایگزینی تبادل الکترونیکی به جای تبادل فیزیکی پول همراه با نظارت مستمر هوشمند نظام پرداخت کشور است.
با ایجاد سامانه‌هایی چون شاپرک، آینده نظام پرداخت کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نظام پرداخت کشور دوران گذار خود را برای تبدیل به یک نظام پرداخت بالغ طی می‌کند. تلاش فراوانی صورت گرفته است تا به سطح قابل قبولی از امنیت و پایداری در این عرصه برسیم امّا تا رسیدن به یک سطح امنیت مطابق با استانداردهای بین‌المللی راهی طولانی در پیش داریم. در حقیقت اتصال کلیه شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات پرداخت به سوئیچ شاپرک و به کار گیری ابزارهای متنوع در آن، آغاز راهی است برای آن که ادعا کنیم اینک به نقطه‌ای رسیده‌ایم که بسترهای اصلی برای یکپارچگی و امنیت شبکه پرداخت الکترونیکی را مهیا کرده‌ایم.
این را هم اضافه کنم که ارتقاء و بهبود نظام پرداخت کشور محقق نخواهد شد مگر با همکاری، همدلی و حمایت کلیه بازیگران این عرصه، شامل دولت، بانک مرکزی، بانک‌ها، شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت، نهادها، سازمان‌ها و اصناف.